Դ․ Ռիկարդո․ Միջազգային առեւտրի մասին

Քաղված է Principles of Political Economy and Taxation (1817) գրքի յոթերորդ գլխից։ Ռիկարդոն, լինելով տնտեսագիտության «դասական դպրոցի» ներկայացուցիչ, արժանի է առանձնակի ուշադրության, քանի որ առաջիններից էր, որ ցույց տվեց առեւտրի եւ մասնագիտացման առավելությունները, անգամ եթե գործարքի մի կողմը կարող է նույնն արտադրել դիմացինից լավ եւ էժան։

 

Կատարելապես ազատ առեւտրի համակարգում յուրաքանչյուր երկիր իր կապիտալն ու աշխատուժը բնականաբար ուղղորդում է առավել շահավետ օգտագործման ճանապարհով։ Անհատական շահի այսպիսի հետապնդումը զարմանալիորեն կապված է համընդհանուր բարօրության հետ։ Արդյունաբերության խթանմամբ, նորարար մտքի խրախուսմամբ եւ բնության շնորհած ուրույն ուժերի ամենաարդյունավետ օգտագործմամբ՝ այն հաջողացնում է աշխատուժը բաշխել առավելագույնս արդյունավետ եւ տնտեսող ձեւով։ Միաժամանակ, ավելացնելով արտադրության ընդհանուր ծավալը, այն տարաբաշխում է շահույթը հասարակության մեջ՝ փոխադարձ շահի եւ փոխգործակցության կապերով իրար միավորելով քաղաքակիրթ ազգերի եւ պետությունների համաշխարհային հանրույթը։ Այս սկզբունքն է որոշում, որ գինին պիտի արտադրվի Ֆրանսիայում ու Պորտուգալիայում, ցորենն աճեցվի Ամերիկայում ու Լեհաստանում, իսկ սարքավորումներն ու այլ ապրանքներն արտադրվեն Անգլիայում։

 

Նույն երկրի սահմաններում շահույթն ընդհանուր առմամբ միշտ նույն մակարդակն ունի կամ տարբերվում է միայն կապիտալի ներդրման առավել կամ պակաս ապահովությամբ ու համաձայնեցվածությամբ։ Սակայն տարբեր երկրների միջեւ սա այդպես չէ։ Եթե Յորքշիրում ներդրված կապիտալի շահույթը գերազանցի Լոնդոնում աշխատող կապիտալի վերադարձրածը, կապիտալն արագ կփոխադրվի Լոնդոնից Յորքշիր՝ համահարթեցնելով շահույթը, սակայն եթե Անգլիայում գյուղատնտեսական բերքի արտադրությունը նվազի, իսկ կապիտալն ու բնակչությունն աճեն՝ բերելով աշխատավարձերի աճի եւ շահութաբերության նվազման, շահույթը չի հետեւի կապիտալին, եւ բնակչությունը ստիպված կլինի Անգլիայից փոխադրվել Հոլանդիա, Իսպանիա կամ Ռուսաստան, որտեղ շահույթը խոստանում է ավելին լինել։

 

Եթե Պորտուգալիան առեւտրով կապված չլիներ այլ երկրների հետ, ստիպված կլիներ գինեգործության գերակա ուղղության մեջ (որի եկամտով այլ երկրներից ներմուծում է օգտագործման համար անհրաժեշտ հագուստ եւ սարքավորումներ) զբաղված իր գրեթե ամբողջ կապիտալի եւ արդյունաբերության մի որոշ հատվածը շեղել այն ապրանքների արտադրությանը, որոնք ներմուծում է՝ թեեւ, հնարավոր է, ավելի վատ որակի եւ ավելի քիչ քանակությամբ։

 

Գինու այն ծավալը, որը նա փոխանակելու է Անգլիայից ներկրվող հագուստի հետ, չի որոշվում դրանցից յուրաքանչյուրի վրա ծախսված աշխատուժի համապատասխան ծավալով, ինչպես տեղի կունենար, եթե երկու ապրանքներն էլ արտադրվեին Անգլիայում կամ Պորտուգալիայում։

 

Հանգամանքները կարող են այնպես դասավորվել, որ Անգլիայում հագուստի արտադրությունը պահանջի տարեկան 100 մարդու ջանք, իսկ գինի արտադրել փորձելու դեպքում՝ 120։ Անգլիան, ուստի, շահեկան է համարելու գինին ներմուծել՝ գնելով դա հագուստի արտահանումից ստացված շահույթով։

 

Պորտուգալիայում գինու արտադրությունը կարող է տարեկան պահանջել ընդամենը 80 հոգու ջանք, իսկ հագուստի արտադրությունը՝ տարեկան 90։ Հետեւաբար, երկրի համար շահեկան կլինի գինին արտահանել, իսկ հագուստը՝ ներմուծել։ Այս փոխանակումը կարող է տեղի ունենալ՝ չնայած անգամ նրա, որ ներմուծվող ապրանքը նույն երկրում գուցե կարելի է արտադրել պակաս աշխատուժով, քան Անգլիայում։ Ու թեեւ Պորտուգալիան կարող էր հագուստ արտադրել 90 հոգու տարեկան ջանքով, այն ներմուծելու է դա մի երկրից, որտեղ դրա արտադրության համար ծախսվել է 100 հոգու աշխատուժ, քանի որ ավելի շահավետ է սեփական կապիտալը գործի դնել գինեգործության ոլորտում, ինչի դիմաց նա ավելի շատ հագուստ կարող է ներկրել Անգլիայից, քան թե սեփական ուժերով արտադրել դա՝ երկրի կապիտալի մի մասը խաղողի մշակությունից շեղելով տրիկոտաժի արտադրությանը։

 

Այսպիսով, Անգլիան 100 հոգու արտադրանքի դիմաց ստանալու է 80 հոգու արտադրանք։ Այսպիսի փոխանակում հնարավոր չէ նույն երկրում գործող անհատների միջեւ։ 100 անգլիացու աշխատանքի արգասիքը չի կարող փոխանակվել 80 հոգու արտադրանքի հետ, բայց 100 անգլիացու ջանքերի արդյունքը կարող է փոխանակվել 80 պորտուգալացու, 60 ռուսի կամ 120 հնդիկի ստեղծածի հետ։ Մեկ երկրի եւ մի քանի երկրների տարբերությունն այս առումով միանգամայն սպասելի է, երբ հաշվի ենք առնում, թե ինչքան մեծ դժվարությամբ է կապիտալը տեղաշարժվում է մի երկրից մյուսը՝ փնտրելով ավելի շահավետ ներդրում, եւ թե ինչ հեշտությամբ է այն մշտապես տեղաշարժվում նույն երկրի սահմաններում՝ մի նահանգից մյուսը։[1]

 

Անկասկած, ե՛ւ անգլիացի կապիտալիստների, ե՛ւ երկու երկրների սպառողների համար միանգամայն շահեկան կլիներ, եթե միեւնույն հանգամանքների դեպքում ե՛ւ հագուստը, ե՛ւ գինին արտադրվեին Պորտուգալիայում, եւ, հետեւաբար, Անգլիայում հագուստի արտադրության ոլորտում ներդրված կապիտալն ու աշխատուժը տեղափոխվեին Պորտուգալիա՝ այնտեղ եւս գործի դրվելով նույն նպատակի համար։ Այդ դեպքում նշված ապրանքների հարաբերական արժեքը կկարգավորվեր միեւնույն սկզբունքով, ինչ եթե մեկն արտադրվեր Յորքշիրում, իսկ մյուսը՝ Լոնդոնում։ Իսկ մյուս բոլոր դեպքերում, եթե կապիտալն ազատորեն հոսեր այն երկրներ, որտեղ կարող էր գործի դրվել առավելագույնս շահեկանորեն, այլեւս տարբերություն չէր լինի ո՛չ շահույթի չափաքանակի, ո՛չ էլ ապրանքների իրական արժեքի կամ ինքնարժեքի միջեւ, բացի այն հավելյալ աշխատուժի ներգրավումից, որպիսին անհրաժեշտ կլիներ արտադրանքը սպառման տարբեր շուկաներ հասցնելու համար։

 

Այդուհանդերձ, փորձը ցույց է գալիս, որ եթե կապիտալն ուղղակիորեն չի վերահսկվում իր տիրոջ կողմից, ապա դրա շուրջ իրական կամ մտացածին անապահովության զգացումը, զուգակցվելով բնական այն դժկամության հետ, որով մարդը չի ցանկանում լքել ծննդավայրն ու շրջապատը եւ վաղուց ձեւավորված սովորություններով հանձնվել օտար կառավարության ու նոր օրենքների իշխանությանը՝ զսպում են կապիտալի արտահոսքը…

 

Թարգմանիչ` Վազգեն Ղազարյան

 

[1] Պարզ է, ուրեմն, որ գործիքներում եւ հմտություններում զգալի առավելություն ունեցող եւ, հետեւաբար, հարեւաններից պակաս աշխատուժով նույն ապրանքներն արտադրելու ունակ երկիրը կարող է իր արտադրանքի դիմաց ներմուծել սպառման համար անհրաժեշտ ցորենի ծավալները, անգամ եթե իր երկրի հողն ավելի բարեբեր է, իսկ ցորենն այդտեղ կարող է աճեցվել պակաս ջանքերի գնով, քան արտահանող երկրում։ Երկու հոգի կոշիկ եւ գլխարկ են կարում, սակայն նրանցից մեկը երկու գործն էլ մյուսից լավ է անում։ Բայց գլխարկ կարելով նա կարող է մրցակցին գերազանցել ընդամենը մեկ-հինգերորդով կամ 20 տոկոսով, իսկ կոշիկ կարելով՝ մեկ-երրորդով կամ 33 տոկոսով։ Պարզ է, որ երկու կողմին էլ ձեռնտու է, որ ավելի որակյալ արտադրանք տվողը զբաղվի միայն կոշկակարությամբ, իսկ պակաս որակյալը՝ գլխարկ կարելով։

Դիտվել է՝ * անգամ

Լրահոս

  • 2021-06-25
  • Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը՝ 4,3%
  • 2021-06-24
  • Կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքների չեզոքացման 23-րդ միջոցառման շրջանակում աջակցությունը կշարունակվի
  • 2021-06-24
  • «Արտեկ փովեր սիստեմա» ընկերությունը «Ալյանս» ԱՏԳ-ում կիրականացնի անօդաչու թռչող սարքերի արտադրության գործունեություն
  • 2021-06-23
  • Հունվար-ապրիլին արտերկրից Հայաստան դրամական փոխանցումները 29.1%-ով աճել են
  • 2021-06-22
  • Տեղաբաշխվել են պետական կարճաժամկետ պարտատոմսեր
  • 2021-06-22
  • Մայիսին՝ ապրիլի համեմատ, գրանցված աշխատատեղերն ավելացել են շուրջ 8.5 հազարով
  • 2021-06-18
  • 4.1 մլրդ դրամի գերավճարի գումարները վերադարձվել են 29 306 հարկ վճարողներին
  • 2021-06-18
  • Հայաստան զբոսաշրջային այցելությունները ապրիլ ամսին կազմել են 41,881, իսկ մայիսին՝ 52,908
  • 2021-06-17
  • ԱԺ Ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովն ամփոփել է աշխատանքները
  • 2021-06-16
  • ԿԲ-ը վերանայել է գնահատականը, կանխատեսում է 4.6 տոկոս տնտեսական աճ
  • 2021-06-15
  • Արտաքին հատվածից ՀՀ տնտեսության վրա ակնկալում է էական գնաճային ազդեցություն
  • 2021-06-15
  • Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացվել է 0.5 տոկոսային կետով
  • 2021-06-14
  • Կապի ոլորտում փորձ է արվում ներդնել շարժական կապի լայնաշերտ 5G տեխնոլոգիաները
  • 2021-06-10
  • Համաշխարհային բանկը 2021թ․ Հայաստանում կանխատեսում է 3.4% տնտեսական աճ
  • 2021-06-09
  • Համաշխարհային բանկը գլոբալ տնտեսության համար 5,6% աճ է կանխատեսում
  • 2021-06-04
  • Սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը կազմել է 5.9%
  • 2021-06-03
  • Կառավարությունն ընդունել է ՀՀ-ից մի շարք ապրանքների արտահանման ժամանակավոր արգելք կիրառելու մասին որոշում
  • 2021-06-03
  • Գործադիրը հաստատել է ՀՀ-ում ինտենսիվ այգեգործության զարգացման ծրագիրը
  • 2021-06-02
  • Քննարկվել են տնտեսական ոլորտին վերաբերող տարեկան կատարողականները
  • 2021-06-01
  • 2020թ. պետական բյուջեի կատարման մասին տարեկան հաշվետվության քննարկումներ ԱԺ-ում
  • 2021-06-01
  • 2021թ. 5 ամիսներին ՊԵԿ-ն ապահովել է 618.4 մլրդ դրամ հարկային եկամուտ
  • 2021-06-01
  • Սոցիալական պաշտպանության համակարգի ախտորոշումը և ՔՈՎԻԴ-19-ի ազդեցությունը ՀՀ տնային տնտեսությունների վրա
  • 2021-05-31
  • ՕECD-ն զգուշացնում է գլոբալ տնտեսության անհավասարաչափ վերականգնման մասին
  • 2021-05-31
  • Տեղի ունեցել ՀՀ-ում Ֆինանսական կրթման ազգային ծրագրի մշակման և իրագործման հանձնաժողովի 17-րդ նիստը
  • 2021-05-31
  • Անշարժ գույքի շուկան դեռևս չի վերադարձել նախաքովիդյան վիճակին
  • 2021-05-26
  • Ուղեցույցներ ու իրազեկման թերթիկներ` տնտեսվարողների համար
  • 2021-05-25
  • Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը՝ 2,6%
  • 2021-05-25
  • Տեղաբաշխվել են պետական կարճաժամկետ պարտատոմսեր` 1 մլրդ դրամ ծավալով
  • 2021-05-24
  • 2021թ․ 1-ին եռամսյակում ՀՆԱ-ի աճը կազմել է – 3,3%
  • 2021-05-24
  • Մայիսի 24-ին կտեղաբաշխվեն պետական պարտատոմսեր․ ՀՀ ՖՆ
  • 2021-05-20
  • Նախագիծ անշարժ գույքի կառուցապատմամբ զբաղվող տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ ԱԱՀ-ի և շահութահարկի մասով առաջացած խնդիրների լուծման համար
  • 2021-05-20
  • Պարզեցվել է տնտեսվարողներին անցումային գերավճարների վերադարձման կարգը
  • 2021-05-20
  • Հայաստանի բանկերի միությունն ամփոփել է համակարգի առաջին եռամսյակի ցուցանիշները
  • 2021-05-19
  • ԿԲ-ը հրապարակել է 2021թ. մայիսի 4-ի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի արձանագրությունը
  • 2021-05-18
  • 2020թ․ առաջին երեք եռամսյակում ԿԲ-ն վարել է խթանող դրամավարկային քաղաքականություն
  • 2021-05-18
  • Տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումները՝ հարկային կարգապահության բարելավման միջոց
  • 2021-05-13
  • Գործադիրը հաստատել է ոռոգման համակարգի ֆինանսական առողջացման աջակցության 2021 թվականի ծրագիրը
  • 2021-05-13
  • Մարզպետարաններին կտրամադրվեն լրացուցիչ սուբվենցիաներ
  • 2021-05-13
  • Գիտաշխատողների աշխատավարձերն աստիճանաբար կբարձրանան
  • 2021-05-12
  • Տարեվերջին գնաճային ճնշումը Հայաստանում կթուլանա․ ԵԱԶԲ
  • 2021-05-11
  • Բնակչության ծերացումը կնվազեցնի գլոբալ տնտեսական աճը․ Moody’s
  • 2021-05-10
  • Գարնանացան հացահատիկային, հատիկաընդեղեն և կերային մշակաբույսերի արտադրության խթանման պետական աջակցության ծրագիր
  • 2021-05-07
  • ՊԵԿ-ը հրապարակել է զբոսաշրջության և առևտրական գործունեության վերաբերյալ հարկային ուղեցույցներ
  • 2021-05-07
  • Պարենային ապրանքների համաշխարհային գների աճը ապրիլին շարունակվել է
  • 2021-05-07
  • ԱՄՆ-ից սկսել են ավելի շատ փող ուղարկել Հայաստան
  • 2021-05-06
  • Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներն աշխարհում հակառեկորդ են սահմանել
  • 2021-05-05
  • Սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը կազմել է 6.2%
  • 2021-05-04
  • Զբոսաշրջության ոլորտի առավել ճշգրիտ վիճակագրական տվյալների հավաքագրում՝ ՍԷԿՏ համակարգի բարելավման միջոցով
  • 2021-05-04
  • 12-ամսյա բնականոն գնաճը ևս արագացել է՝ մարտի վերջին կազմելով 6.6%։
  • 2021-05-04
  • 2020-ին Հայաստանում անկանխիկ գործարքների ծավալը 37%-ով ավելացել է
  • 2021-05-04
  • Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացվել է 0.5 տոկոսային կետով
  • 2021-05-04
  • ԵՄ երկրներում գրեթե 7 միլիոն աշխատատեղ է կրճատվել օդային ուղևորափոխադրումների դադարեցման պատճառով
  • 2021-05-03
  • Արցախում նվազագույն սպառողական զամբյուղի արժեքն աճել է
  • 2021-04-30
  • Մեկնարկել է «Ապագա Հայկականը» հանրային նախաձեռնությունը
  • 2021-04-28
  • 2021 թվականին ՀԿԵ-ն հիմնանորոգելու է 9,5 կմ երկաթուղային գծեր
  • 2021-04-27
  • Քննարկվել են Կառավարության առաջիկա քայլերը պետական պարտքի նվազեցման ուղղությամբ
  • 2021-04-27
  • ՊԵԿ-ն աջակցության ծրագրերի շրջանակում շուրջ 9 մլրդ դրամ է բաշխել տնտեսվարողներին
  • 2021-04-27
  • 2020թ. բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվությունը կառավարությունը խորհրդարան կներկայացնի մինչև մայիսի 1-ը
  • 2021-04-27
  • Քննարկվեցին փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարին առնչվող հարցեր
  • 2021-04-26
  • Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (2021թ․ հունվար-մարտ)՝ – 2,0%
  • 2021-04-23
  • ՎԶԵԲ-ը կաջակցի Հայաստանի ֆոնդային բորսային` մշակելու կապիտալի շուկայի զարգացման ռազմավարությունը
  • 2021-04-22
  • 6 ամսով երկարացվել է ժամանակավորապես ներմուծված ավտոմեքենաների՝ ԵԱՏՄ տարածքում մնալու ժամկետը
  • 2021-04-21
  • Համավարակից վերականգնումը կլիմայի փոփոխությանն ուղղված գործողություններին թափ հաղորդելու հնարավորություն
  • 2021-04-21
  • 2020թ. մարտի համեմատ եկամուտ ապահոված աշխատատեղերի քանակն ավելացել է շուրջ 2500-ով
  • 2021-04-21
  • Ապրիլի 19-ին տեղաբաշխվել են պարտատոմսեր
  • 2021-04-21
  • PwC-ն կազմել է ԿԲ թվային արժույթների գլոբալ վարկանիշը
  • 2021-04-21
  • Եկամտային հարկի գումարների վերադարձման դիմումներն անհրաժեշտ է ուղարկել էլեկտրոնային եղանակով
  • 2021-04-20
  • 2021թ․ 1-ին եռամսյակի ՏՏ ոլորտի խոշոր հարկ վճարողները
  • 2021-04-15
  • 2021թ. առաջին եռամսյակում 1000 խոշոր հարկ վճարողները
  • 2021-04-14
  • Շուրջ 4.7 մլրդ դրամ կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքների չեզոքացման 23-րդ միջոցառման շահառուներին
  • 2021-04-13
  • ՀՀ 2021թ․ թողարկված եվրապարտատոմսերը սկսել են շրջանառվել Հայաստանի ֆոնդային բորսայում
  • 2021-04-12
  • 2020թ․ ավանդներն ավելացել են 101 մլրդ դրամով կամ 2.9%-ով
  • 2021-04-09
  • Աշխատանքի առցանց հայտարարությունների վերլուծություն
  • 2021-04-09
  • Evocabank-ի պարտատոմսերը ցուցակվել են Հայաստանի ֆոնդային բորսայում
  • 2021-04-08
  • Գիտատեխնիկական ծրագրերի իրականացման համար կտրամադրվի հավելյալ գումար
  • 2021-04-08
  • ՀՀ կենտրոնական բանկը ՀՀ արտարժութային շուկայում կիրականացնի գործառնություններ
  • 2021-04-07
  • 2021թ․ ապրիլի 1-ի դրությամբ ավելացել է միկրոձեռնարկատերերի քանակը
  • 2021-04-07
  • Բեռնափոխադրումների անկում և ուղևորափոխադրումների աճ 2021թ․ առաջին եռամսյակում
  • 2021-04-07
  • 2020թ․-ին վճարային քարտերով գործարքների ծավալը 2019թ․-ի համեմատ ավելացել է 16.4%-ով
  • 2021-04-05
  • Սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը կազմել է 5.8%

    Ամենաընթերցված

    7 օր 30 օր