«Լիբերալ» բառը հատուկ քաղաքական նշանակություն է ստացել Շվեյցարիայում և Իսպանիայում, երբ ստեղծվեցին լիբերալ պառլամենտական խմբերը, այնուհետև ամբողջ Եվրոպայում 19-րդ դարի առաջին տասնամյակում: Երբ այս նորաստեղծ քաղաքական կուսակցությունները կիրառեցին «լիբերալ» բառը, նրանք ցանկանում էին արտահայտել իրենց դրական գնահատականը Բրիտանիայում և, հատկապես, ԱՄՆ-ում ձևավորվող դեմոկրատական համակարգերի մասին, ի տարբերություն իրենց պահպանողական ընդդիմախոսների, ովքեր ցանկանում էին վերադառնալ պետական կառավարման նախահեղափոխական ձևին:
Այս եզրույթը սովորաբար օգտագործվում է բնութագրելու ավելի հին երևույթ, որն առաջացել է առնվազն տասնյոթերորդ դարի վերջում Ջոն Լոկի քաղաքական տեսություններից և ժողովրդական ինքնիշխանության ու կրոնական հանդուրժողականության պաշտպանության նրա փիլիսոփայական ու աստվածաբանական մոտեցումներից: Իր հարաբերականորեն երկար պատմությամբ պայմանավորված «լիբերալիզմ» տերմինը դարձել է բավականին անորոշ հասկացություն և դրա կիրառումը ժամանակի ընթացքում փոխվել է: Ցանկացած մեկը, ով կփորձի տալ լիբերալիզմի հակիրճ նկարագրությունը, անմիջապես կբախվի շփոթեցնող հարցի` մենք գործ ունենք «լիբերալիզմի» թե՞ «լիբերալիզմների» հետ: Հեշտ է թվարկել հայտնի լիբերալների, դժվար է ասել ինչ ընդհանրություններ նրանք ունեն:
Բացի այդ, շատերը օգտագործում են «լիբերալիզմը» որպես «քաղաքական պայքարի գովասանքի կամ նախատինքի» ընդհանուր տերմին, ընդ որում, շատ լիբերալներ իրենք են փորձում «սահմանել լիբերալիզմն այնպես, որպեսզի միայն շատ խաբվածները կամ չարերը կարողանան լինել ոչ լիբերալ»: Ավելին, շատ լիբերալ կուսակցություններ, քաղաքական գործիչներ և քաղաքագետներ հաճախ առաջ են քաշել տարբեր տեսակետներ այն մասին, թե որն է լիբերալիզմի «սկզբնական» կամ «ճշմարիտ» նշանակությունը: Սա հաճախ է պատահում, երբ տնտեսական լիբերալիզմի կողմնակիցները բախվում են «սոցիալական լիբերալիզմի» ավելի ձախ ներկայացուցիչների հետ այնպիսի հիմնական քաղաքական հարցերի շուրջ, թե ինչպես և ինչքան պետությունը պետք է միջամտի տնտեսական ու սոցիալական հարցերին:
Մյուս կողմից, շատ քաղաքագետներ և քաղաքական գործիչներ խեղաթյուրում են «լիբերալիզմ» հասկացությունը` ներկայացնելով այն որպես արատավոր, կեղծ և ձևական երևույթ:
Դասական լիբերալիզմը կապված է ավելի վաղ լիբերալների հետ (Ջոն Լոկը և Ադամ Սմիթը, ինչպես նաև Ֆրիդրիխ ֆոն Հայեկը և Ալեքսիս դե Տոկվիլլան): Համաձայն դասական լիբերալիզմի, պետական միջամտությունը պետք է լինի նվազագույն, որը նշանակում է գրեթե ամեն ինչ, բացառությամբ զինված ուժերի և իրավապահ մարմինների, պետք է թողնել քաղաքացիների ազատ տնօրինմանը, իսկ կազմակերպությունները պետք է ստեղծվեն ըստ քաղաքացիների ցանկության և միայն նրանց մասնակցությամբ: Այդպիսի պետությանը հաճախ անվանում են «գիշերային պահակ պետություն», քանի որ պետության հիմնական նպատակն է պահպանել հասարակական կարգի հիմնական ու ամենակարևոր կողմերը: Որոշ հեղինակներ (հատկապես Ջոն Լոկը) նույնիսկ մտածում են, որ պետությունը անհատների միջև ազատորեն ստեղծված ասոցիացիա է, որտեղ նրա մասնակիցներն ունեն ապստամբության արդարացված պատճառ, եթե պետությունը «գրավում է» ավելի շատ իշխանություն, քան սկզբնապես տրված էր քաղաքացիների կողմից:
Դժվար կլինի հստակ որոշել, լիբերալների որ քաղաքական իդեալները, նպատակները և համոզմունքներն ունեն ընդհանրություններ: Սակայն մի քանի փորձեր են արվել միավորելու այն բոլոր բնութագրությունները, որով որոշվում է լիբերալիզմի բուն հասկացությունը: Ընդհանուր առմամբ տարբերվում է մարդու և հասարակության բնութագրման չորս հիմնական տարր, որով բոլոր լիբերալները տարբերվում են ոչ լիբերալներից.
Անհատականություն. անձի բարոյական գերակայությունը ցանկացած սոցիալական կոլեկտիվությունից,
Էգալիտարություն. բոլոր անձինք ունեն միևնույն բարոյական կարգավիճակը, և ժխտվում է անձանց բարոյական արժեքներում տարբերությունների իրավական կամ քաղաքական կարգավիճակի կարևորությունը,
Ունիվերսալիզմ. հաստատում է մարդկության բարոյական միասնությունը և երկրորդական նշանակություն է տալիս կոնկրետ պատմական ասոցիացիաներին և մշակութային ձևերին,
Մելիորիզմ. պնդում բոլոր սոցիալական ինստիտուտների և քաղաքական մեխանիզմների փոփոխման և զարգացման մասին: Գործընթացները, որոնց միջամտում են մարդիկ, կարող են ունենալ ավելի լավ արդյունք, քան կստեղծեին այդ գործընթացները, եթե ունենային բնականոն ընթացք:
«Լիբերալիզմը» սովորաբար նկարագրում է անհատական ազատության և ժողովրդավարության ձգտումը, որը կարող է դրսևորվել անձի քաղաքական հայացքներում կամ արմատավորվել երկրի քաղաքական մշակույթի մեջ, այլ ոչ թե հստակ որոշված և սահմանազատված քաղաքական համոզմունքների ամբողջությունը:
Լիբերալիզմը քաղաքական ծրագիր կամ գաղափարախոսություն է, որի նպատակներն ընդգրկում են սահմանադրական ժողովրդավարության տարածումը, խորացումը և պահպանումը, սահմանափակ պետական վերահսկողությունն ու կարգավորումը, պետության կողմից շուկայական հարաբերություններին և տնտեսական երևույթներին նվազագույն միջամտությունը, անձի ազատությունը և այն հիմնական մարդկային ու քաղաքացիական իրավունքները, որոնք կարևոր դեր են խաղում մարդկային ցանկացած արժանավոր գոյության համար:
