Աշխարհով մեկ կորոնավիրուսի տարածումը շարունակվում է: Քանի որ ավելի շատ երկրներ են կարանտիններ և սոցիալական հեռավորություններ սահմանել, վարակվելու և եկամտի կորստի վախն ավելացնում է անորոշությունն ամբողջ աշխարհում: Համաճարակների և այլ հիվանդությունների բռնկումների հետ կապված անորոշության չափման Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) նոր մեթոդը պարզում է, որ կորոնավիրուսով պայմանավորված անորոշությունը չափազանց բարձր է, շատ ավելի բարձր, քան նախկին հիվանդությունների բռնկումների ժամանակ:
Կորոնավիրուսային ճգնաժամի հետ կապված անորոշությունը գնահատելու և այն նախորդ համավարակների ու համաճարակների հետ համեմատելու համար ԱՄՀ-ը մշակել է Համավարակի անորոշության համաշխարհային ինդեքսը (WPUI), որը 1996 թվականից 143 երկրների համար հաշվարկվող Անորոշության համաշխարհային ինդեքսի ենթաինդեքսն է:
Համավարակների շուրջ գլոբալ անորոշությունը
Ինչպես ցույց է տալիս գծապատկերը, կորոնավիրուսի հետ կապված անորոշության մակարդակն աննախադեպ բարձր է: Մարտի 31-ի դրությամբ այն երեք անգամ ավելի մեծ է 2002–03թթ. Սուր շնչառական համախտանիշի (SARS) համաճարակի և մոտ 20 անգամ Էբոլայի բռնկման ժամանակ եղած անորոշությունից: Ակնկալվում է, որ կորոնավիրուսի հետ կապված անորոշության մակարդակը կմնա բարձր, քանի որ վարակման դեպքերը շարունակում են ավելանալ, և դեռ պարզ չէ, թե երբ կավարտվի ճգնաժամը:
Ներկայիս համավարակի շուրջ անորոշությունը նախ աճեց Չինաստանում, իսկ այժմ այն նկատելի է աշխարհի շատ երկրներում: Կորոնավիրուսային համավարակի հետ կապված անորոշության բարձր մակարդակներ գրանցվել են վիրուսի հաստատված դեպքերի զգալի քանակով այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ֆրանսիան, Գերմանիան, Իրանը, Իտալիան, Իսպանիան, Շվեյցարիան, Միացյալ Թագավորությունը և ԱՄՆ-ը: Վիրուսի բռնկման շուրջ անորոշությունը բարձր է զարգացած և զարգացող շուկայական տնտեսություններում, և մինչ անորոշությունը մեծանում է այդ երկրներում, այն շարունակում է ցածր մնալ ցածր եկամուտ ունեցող տնտեսություններում:
Անորոշության բարձր մակարդակը պատմականորեն համընկնում է ավելի ցածր տնտեսական աճի և ավելի խիստ ֆինանսական պայմանների ժամանակաշրջանների հետ: Բացառություն չէ նաև կորոնավիրուսային ճգնաժամի հետ կապված անորոշության ներկայիս մակարդակը, քանի որ տնտեսական ազդեցությունն արդեն տեսանելի է բռնկումից առավել տուժած երկրներում:
Կորոնավիրուսի համավարակը ցնցումներ է առաջացնում ինչպես առաջարկի, այնպես էլ պահանջարկի տեսանկյունից: Առևտրային նորմալ գործունեության խախտումները հանգեցրեցին արտադրության կրճատման՝ ցնցումներ ստեղծելով առաջարկի մասով: Իսկ սպառողների և ձեռնարկությունների միջոցներ չծախսելու միտումը բերել է պահանջարկի նվազման:
Առաջարկի տեսանկյունից տեղի ունի աշխատուժի առաջարկի ուղղակի կրճատում։ Մեկուսացման և կարանտինների միջոցով հիվանդության տարածման կանխարգելման միջոցառումները, որոնք հանգեցնում են արտադրական հզորությունների օգտագործման նվազմանը, ավելի մեծ ազդեցություն են ունենում տնտեսական ակտիվության վրա: Բացի այդ, մատակարարման ցանցից կախված ընկերությունները ներքին կամ արտաքին շուկայում հնարավոր է չկարողանան ձեռք բերել իրենց անհրաժեշտ արտադրական բաղադրիչները: Ընդհանուր առմամբ, այդ ցնցումներն ազդում են բիզնեսով զբաղվելու ծախսերի ավելացման վրա և բացասաբար անդրադառնում արտադրողականության վրա՝ պատճառելով տնտեսական ակտիվության անկում:
Ինչ վերաբերում է պահանջարկին, ապա եկամուտների կրճատումը, վարակման վախը և անորոշության բարձրացումը մարդկանց ստիպում են կրճատել իրենց ծախսերը: Երբ ընկերությունները չկարողանան աշխատավարձ վճարել, հնարավոր է տեղի ունենան աշխատանքից ազատման դեպքեր: Այդ հետևանքները կարող են հատկապես ծանր լինել որոշ ոլորտներում, ինչպիսիք են զբոսաշրջությունը և հյուրանոցային տնտեսությունը: Օրինակ, ավիաընկերությունների բաժնետոմսերի գներն ավելի ցածր անկում են գրանցել, քան 2008-09թթ․ համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի ազդեցությունից հետո: Առանձին ճյուղերում այդ հետևանքներից բացի, սպառողների և առևտրային կազմակերպությունների սպասումների վատթարացումը կարող է ստիպել ընկերություններին ակնկալել ավելի ցածր պահանջարկ և նվազեցնել իրենց ծախսերն ու ներդրումները: Դա իր հերթին կխորացնի ձեռնարկությունները փակելու և աշխատատեղերը կորցնելու խնդիրը:
Երբ այդպիսի ցնցումներ միաժամանակ տեղի են ունենում շատ երկրներում, դրանց հետևանքները կարող են հավելյալ մեծանալ երկրների միջև առկա առևտրային և ֆինանսական կապերի միջոցով՝ խաթարելով համաշխարհային տնտեսական ակտիվությունը և նվազեցնելով բորսայական ապրանքների գները: Մասնավորապես, վերջին շաբաթների ընթացքում նավթի գները կտրուկ անկում են գրանցել, և տարվա սկզբի համեմատ դրանք այժմ ցածր են ավելի քան 30 տոկոսով: Այն երկրները, որոնք կախված են արտաքին ֆինանսավորումից, կարող են բախվել ֆինանսական հոսքերի հանկարծակի դադարեցման կամ շուկայի անկանոն իրավիճակի ռիսկի հետ, ինչը կարող է պահանջել արտարժույթային միջամտություններ կամ ժամանակավոր միջոցներ կապիտալի հոսքերի համար:
Աճող անորոշությունը զսպելու համար երկրների կողմից հարկավոր են համակարգված գործողություններ: Քանի որ վարակը տարածվում է ամբողջ աշխարհում, համակարգված գործողությունների ուժեղացումն առանցքային կլինի վստահության ամրապնդման և համաշխարհային տնտեսության կայունության ապահովման համար:
Հաշվի առնելով, որ բացասական տնտեսական հետևանքները հատկապես լուրջ ցնցումներ են առաջացնում որոշակի ոլորտներում, պատկան մարմինները պետք է իրականացնեն հարկաբյուջետային, դրամավարկային և ֆինանսական շուկաներում քաղաքականությունների խոշոր նպատակային կամ հասցեագրված միջոցառումներ, որպեսզի օգնեն տուժած տնային տնտեսություններին և ընկերություններին: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ վարակի տարածման նվազումից հետո տնտեսական ակտիվությունը կարողանա արագ վերականգնվել, իսկ ժամանակավոր ճգնաժամը աշխատատեղերի կորստի և սնանկության հետևանքով մարդկանց ու ընկերություններին անդառնալի վնասներ չհասցնի:
