Առևտուրը խթանում է տնտեսական առաջընթացը
Առևտրի հիմքում ընկած է փոխադարձ շահը: Մարդիկ համաձայնում են փոխանակման, քանի որ ակնկալում են, որ դա կբարելավի իրենց բարեկեցությունը: Առևտրի շարժառիթը կարելի է համառոտ այսպես սահմանել. «Եթե դու ինձ համար որևէ լավ բան ես անում, ես էլ քեզ համար լավ բան կանեմ»: Առևտուրը երկկողմանի շահավետ գործարք է: Այս փոխշահավետ գործունեությունը առևտրում ներգրավված բոլոր կողմերին թույլ է տալիս ստանալ ավելին այն բանից, որ նրանք արժևորում են: Գոյություն ունի առևտրից օգուտ ստանալու երեք հիմնական աղբյուր:
Առաջին․ առևտուրը ապրանքներն ավելի քիչ արժևորող մարդկանցից ուղղորդում է դեպի այդ ապրանքներն ավելի շատ արժևորող մարդիկ: Հետևաբար՝ առևտուրը կարող է ապրանքների արժեքը մեծացնել անգամ այն ժամանակ, երբ նոր բան չի արտադրվում: Օրինակ՝ երբ օգտագործված ապրանքները վաճառվում են հնավաճառների շուկայում կամ այնպիսի հարթակներում, ինչպիսիք են, օրինակ, Craigslist-ը (կամ դրա տեղական տարբերակները, ինչպիսին է list.am-ը), փոխանակումները չեն ավելացնում առկա ապրանքների քանակը (ինչպես կլիներ նոր ապրանքների դեպքում): Սակայն առևտուրը ապրանքներն ուղղորդում է դեպի այն մարդիկ, որոնք դրանք ավելի են գնահատում: Շահում են և՛ գնորդը, և՛ վաճառողը, այլապես փոխանակումը տեղի չէր ունենա:
Մարդկանց նախընտրությունները, գիտելիքները և նպատակները շատ տարբեր են: Մի մարդու համար բոլորովին արժեք չունեցող ապրանքը կարող է չափազանց արժեքավոր լինել մեկ ուրիշի համար: Էլեկտրոնիկայի մասին խիստ տեխնիկական գիրքը կարող է որևէ արժեք չունենալ արվեստի նմուշների կոլեկցիոների համար, սակայն կարող է հարյուրավոր դոլարների արժեք ներկայացնել ինժեների համար: Նույն կերպ, գեղանկարը, որն ինժեներին առանձնապես չի հետաքրքրում, կարող է շատ բարձր արժեք ունենալ արվեստի նմուշների կոլեկցիոների համար: Կամավոր փոխանակումը, որը էլեկտրոնիկայի մասին գիրքը հասցնում է ինժեներին, իսկ գեղանկարը՝ արվեստի գործերի կոլեկցիոներին, կմեծացնի այդ երկու ապրանքներից ստացված օգուտը: Առևտուրն ավելացնում է թե՛ մարդկանց, թե՛ նրանց երկրի հարստությունը: Սակայն երկրի հարստության համար որոշիչ է ոչ միայն տվյալ երկրում արտադրված ապրանքների ու ծառայությունների քանակը, այլև այն, թե ինչպես են տեղաբաշխված այդ ապրանքներն ու ծառայությունները:
Երկրորդ․ առևտուրը հնարավորություն է տալիս մեծացնել արտադրության և սպառման ծավալները, քանի որ այն մեզնից յուրաքանչյուրին թույլ է տալիս ավելի խորությամբ մասնագիտանալ այն բանում, որ մեզ մոտ ամենալավն է ստացվում ծախսի արդյունավետության տեսանկյունից: Մասնագիտանալուց հետո մարդիկ կարող են իրենց ստեղծածն ուրիշներին վաճառել: Ստացվող եկամուտները կարող են օգտագործվել այնպիսի բաների ձեռքբերման համար, որոնք ինքնուրույն արտադրելու դեպքում ավելի թանկ կարժենային: Այս փոխանակումների շնորհիվ այդ կերպ մասնագիտացած մարդիկ ընդհանուր առմամբ ավելի շատ ապրանքներ ու ծառայություններ կարտադրեն, քան հնարավոր կլիներ այլ հանգամանքներում: Տնտեսագետներն այս սկզբունքն անվանում են համեմատական առավելությունների օրենք: Այս օրենքը կիրառելի է անհատների, մասնավոր ընկերությունների, տարածաշրջանների և երկրների միջև տեղի ունեցող առևտրի դեպքում:
Համեմատական առավելությունների օրենքը պարզապես առողջ բանականության արտահայտումն է: Եթե որևէ մեկը ցանկանում է ձեզ որևէ ապրանք առաջարկել ավելի էժան, քան այդ ապրանքն ինքնուրույն արտադրելու արժեքն է (հիշե՛ք, որ բոլոր ծախսերն այլընտրանքային ծախսեր են), ապա իմաստ ունի ձեռք բերել այդ ապրանքը: Իսկ ձեր ժամանակն ու ռեսուրսները կարող եք ծախսել այնպիսի բաներ արտադրելու վրա, որոնց արտադրությունը ձեզ վրա ավելի էժան է նստում: Այլ կերպ ասած՝ արտադրեք այն, որ ձեզ մոտ ավելի լավ է ստացվում, իսկ մնացածը ձեռք բերեք: Այսպիսի մասնագիտացման և առևտրի արդյունքում շահում եք ինչպես դուք, այնպես էլ ձեր առևտրային գործընկերները՝ հանգեցնելով արտադրության ընդհանուր ծավալների և եկամուտների մեծացման: Եվ հակառակը, ամեն ինչ ինքնուրույն արտադրել փորձելը կնշանակեր ժամանակը և ռեսուրսները ծախսել այնպիսի բաներ արտադրելու վրա, որոնց դեպքում դուք բարձր արժեքով արտադրող եք: Այս դեպքում արտադրական ծավալները կփոքրանային, և եկամուտները կնվազեին:
Օրինակ՝ չնայած հնարավոր է՝ շատ բժիշկներ կարողանային գործավարություն անել և այցելություններ կազմակերպել, այս գործերի համար ինչ-որ մեկին վարձելն այնուամենայնիվ բխում է նրանց շահերից: Գրանցումներ կատարելու վրա ծախսվող ժամանակը բժիշկները կկարողանային տրամադրել իրենց հիվանդներին ընդունելուն: Քանի որ հիվանդների հետ անցկացրած ժամանակը շատ արժեքավոր է, գործավարության այլընտրանքային ծախսը բժիշկների համար շատ բարձր կլինի: Հետևաբար, բժիշկները գրեթե միշտ նպատակահարմար են գտնում վարձել որևէ մեկին՝ իրենց գրանցումները կատարելու և թղթաբանությամբ զբաղվելու համար: Ավելին, երբ բժիշկ-թերապևտը վարձի մեկին, որը գործերը վարելու մեջ համեմատաբար ավելի փորձառու է, ծախսերն ավելի ցածր կլինեն, իսկ ընդհանուր արդյունքը (արտադրանքը)՝ ավելի մեծ, քան այլ հանգամանքներում:
Երրորդ․ կամավոր փոխանակումն ընկերություններին թույլ է տալիս զանգվածային արտադրության մեթոդներ կիրառելու միջոցով նվազեցնել մեկ միավորի ծախսը: Առևտուրը կազմակերպություններին թույլ է տալիս վաճառել իրենց արտադրանքն ավելի մեծ շուկաներում, ինչի շնորհիվ նրանք կարող են պլանավորել մեծ ծավալներով արտադրանքի թողարկում և կիրառել այնպիսի արտադրական գործընթացներ, որոնք հնարավորություն են տալիս օգտվել մասշտաբի ազդեցությունից: Վառ օրինակ է 1989թ․ հետո մոլդովական նյութերի մուտքը համաշխարհային շուկա: Այսպիսի գործընթացները հաճախ զգալիորեն նվազեցնում են մեկ միավոր արտադրանքի ծախսերը և մեծապես բարձրացնում են մեկ աշխատողի արտադրողականությունը: Առանց առևտրի հնարավոր չէր լինի հասնել այս արդյունքներին: Շուկայի ուժերը[1] արտադրությունը մշտապես ուղղորդում են դեպի ցածր ծախսով արտադրողները (և հեռացնում են մեծ ծախսով արտադրողներից): Արդյունքում բաց տնտեսությունները հակված են բաշխել ապրանքներն ու ռեսուրսներն այնպես, որ արտադրվող ապրանքների ու ծառայությունների արժեքը, ծավալները և տեսականին առավելագույնի հասնեն: Չինաստանը վերահսկվող տնտեսության հիանալի օրինակ է: 1995թ. համաշխարհային առևտրային համակարգին միանալուց հետո չինացիները հնարավորություն ստացան օգտագործել առևտուրն ու համեմատական առավելությունը և բառացիորեն միլիարդավոր մարդկանց (ինչպես Չինաստանում, այնպես էլ տարածաշրջանի այլ երկրներում) դուրս բերել աղքատությունից:
Ժամանակակից աշխարհում առևտրի նշանակությունը գերագնահատելը դժվար է: Առևտուրը մեզնից շատերին հնարավորություն է տալիս սպառել ապրանքներ ու ծառայություններ, որոնք մենք սեփական ուժերով թերևս չկարողանայինք արտադրել: Կարող եք պատկերացնել, թե որքան դժվար կլիներ ձեր սեփական տունը կառուցելը, հագուստն ու սնունդն արտադրելը, էլ չասենք համակարգիչներ, հեռուստացույցներ, սպասք լվանալու մեքենաներ, ավտոմեքենաներ ու հեռախոսներ արտադրելու մասին: Մեծ հաշվով մարդիկ այս ամենն ունեն տնտեսությունն այն եղանակով կազմակերպելու շնորհիվ, որն անհատներին թույլ է տալիս համագործակցել, մասնագիտանալ և առևտուր անել: Այն երկրները, որոնք ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային փոխանակման համար խոչընդոտներ են ստեղծում, նվազեցնում են իրենց քաղաքացիների՝ առևտրից օգուտ ստանալու և բարգավաճելու ունակությունը: Գաղտնիք չէ, որ դինամիկ համաշխարհային տնտեսությունը ժամանակի ընթացքում փոփոխության է ենթարկելու աշխատաշուկան ցանկացած երկրում: Գրեթե ողջ աշխարհի տնտեսագետները համակարծիք են, որ այդ երևույթին ճիշտ արձագանքելու համար անհրաժեշտ է ավելի շուտ օժանդակել աշխատողներին ձեռք բերել հմտություններ նոր աշխատանքների համար, քան դադարեցնել ներմուծումը:
[1] շուկայական գների ﬕջոցով հաղորդվող տեղեկությունը և խթանները, ինչպես նաև շահույթը և ﬖասը, որոնք գնորդներին ու վաճառողներին դրդում են համաձայնեցնել իրենց որոշուﬓերը:
Արտատպված է Ջ. Գուարթնիի, Ռ. Սթրոուպի, Դ. Լիի, Թ. Ֆեռարինիի, Ջ. Կալհունի և Ռ. Ֆայլերի «Տնտեսակետ. անձնական բարեկեցության և երկրի բարգավաճման բանաձևը» գրքից
