Տնտեսագետները կարող են բանավիճել տարբեր տնտեսական խնդիրների և երևույթների շուրջ։ Սակայն նրանք բոլորը համամիտ են մեկ հարցում․ ինֆլյացիան վտանգավոր երևույթ է և մարդու տնտեսական ամենամեծ թշնամին։
Նախկինում ինֆլյացիան չէր համարվում «հարկման» եղանակ։ Սակայն 20-րդ դարում մի շարք տնտեսագետների բանավեճերի արդյունքում մեծամասնությունը համաձայնվել է, որ ինֆլյացիան «հարկման գաղտնի» եղանակ է, քանի որ մենք չենք տեսնում մեր գրպաններից փողերի արտահոսքը։ Եթե նույնիսկ փողերը ֆիզիկապես չեն «լքել» մեր գրպանները, միևնույնն է, դրանց «հոգին», այսինքն՝ վճարունակությունը հեռացել է։
Նոբելյան մրցանակակիր Միլթոն Ֆրիդմանն ասել է, որ ինֆլյացիան հարկման միակ եղանակն է, որը կարող է կիրառվել առանց որևէ օրենսդրության։ Եթե որևէ հարկ պետք է գանձվի ամբողջ բնակչությունից, ապա այն օրենքի նախագծի տեսքով պետք է մտնի խորհրդարան և լինեն քննարկումներ դրա անհրաժեշտության ու հարկման ճիշտ եղանակի մասին։ Սակայն դա չի վերաբերում ինֆլյացիային։ Ինֆլյացիան կառավարությանը հնարավորություն է տալիս վերցնել մեր փողերի վճարունակությունը (գնողունակությունը) առանց որևէ հարց տալու։ Հետևաբար, ցանկալի չէ, որ այդպիսի իշխանությունը կենտրոնացված լինի կոռումպացված կառավարության ձեռքերում (քանի որ նա կարող է չարաշահել այս մեխանիզմի կիրառումը)։ Պարզաբանենք այն հիմնական պատճառը, որը բերում է այդպիսի մեխանիզմի կիրառմանը։
Ամբողջ աշխարհում կառավարությունների մեծամասնությունը ծախսում է ավելի շատ, քան վաստակում է։ Նրանց մեծամասնությունն ունի բյուջեի պակասուրդ (դեֆիցիտ) տասնամյակներ շարունակ։ Որոշ երկրներում, ինչպես, օրինակ՝ Ճապոնիայում, բյուջեի հավելուրդ (պրոֆիցիտ) վերջին անգամ նկատվել է դեռևս 1990-ական թվականների սկզբներին։ Այստեղ կարող է հարց առաջանալ, թե ինչպես երկիրը կգոյատևի, եթե կառավարությունները ծախսում են ավելի շատ, քան վաստակում են։ Ահա այն տարբերակները, որոնք կարող են կիրառվել։
Առաջին՝ հարկերի բարձրացում։ Այս եղանակը բավականին պարզ է։ Այժմ կառավարությունը ծախսում է ավելի շատ, քան վաստակում է։ Պակասուրդը ծածկելու համար նա պետք է անի ճիշտ հակառակը (վաստակել ավելի շատ, քան ծախսել), ինչն էլ կարելի է իրագործել հարկերի բարձրացման միջոցով։ Հնարավոր որոշումներից մեկն է հարկմանը ենթակա ապրանքների և ծառայությունների շրջանակի ընդլայնումը, մյուսը՝ հարկման ենթակա ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ կիրառվող դրույքաչափերի բարձրացումը։ Սակայն այս տարբերակն այդքան էլ տարածված չէ այն պատճառով, որ բնակչությունը չի սիրում հարկեր վճարել։ Յուրաքանչյուր դրամ, որը նրանք վճարում են հարկերի տեսքով, այն դրամն է, որը նրանք չեն օգտագործել անձնական սպառման նպատակով։ Ավելորդ կլինի ասել, որ եթե կառավարությունը հաճախակի սկսի կիրառել այս տարբերակը, նա կկորցնի իշխանությունը կարճ ժամանակահատվածում։
Երկրորդ՝ խնայում։ Բյուջեի պակասուրդը ծածկելու համար եկամուտներն ավելացնելու փոխարեն, կառավարությունը կարող է նաև կրճատել ծախսերի ծավալը, որոնք նա կատարում է ներկա պահին։ Դա կոչվում է խիստ տնտեսման գործունեություն (austerity measures)։
Երբեմն բյուջեի եկամուտների մեծ մասը կարող է ծախսվել պոպուլիստական սխեմաների վրա, ինչպիսին է սոցիալական ապահովությունը։ Այդպիսի ծախսերի կրճատումը նույնպես տարածված եղանակ չէ և կբերի նրան, որ իշխանությունը կարող է արագ կորցնել բնակչության վստահությունը։
Նշված երկու «խելամիտ» եղանակները, երևում է, որ այդքան էլ կենսունակ չեն, հատկապես այն ժամանակ, երբ կառավարությունն իր տրամադրության տակ ունենում է երրորդ տարբերակը՝ ինֆլյացիան։
Երրորդ՝ գաղտնի (թաքցված) հարկում ինֆլյացիայի միջոցով։ Այս դեպքում կառավարությունը պարտատոմսերի շուկայի միջոցով ժամանակավոր փոխառություններ է վերցնում բյուջեի դեֆիցիտը ծածկելու համար։ Ավելի ուշ, երբ գալիս են տոկոսների և հիմնական պարտքի վճարման ժամկետները, կառավարությունը տպում է փողեր և վճարում դրանք։ Դա ավելացնում է փողի զանգվածը՝ նվազեցնելով այն փողերի արժեքը, որոնց տիրապետում են այլ անձինք։
Ստեղծված նոր փողերն իրենց արժեքը ստանում են «հին» փողերից, որոնք այդ պահին գտնվում են շրջանառության մեջ։ Այդպիսով՝ թողարկված յուրաքանչյուր լրացուցիչ թղթադրամը հանգեցնում է երկրում շրջանառվող յուրաքանչյուր թղթադրամի (կամ մետաղադրամի) արժեզրկմանը։ Ստացվում է, որ իրականում կառավարությունը հանեց գումարները բնակչության գրպաններից և մարեց սեփական պարտքը։ Այս էֆեկտը նման է հարկմանը, սակայն գործընթացը բացահայտ չէ։ Չկա հարկերի ուղիղ վճարում պետությանը։ Դրա փոխարեն կառավարությունն արժեզրկում է սեփական արժույթը։
Այս մեթոդը հասկանալի չէ հասարակության լայն զանգվածներին։ Այդ պատճառով, սովորաբար չեն լինում որևէ լուրջ բանավեճեր այս հարցի վերաբերյալ, ինչն էլ կառավարություններին թույլ է տալիս առանց որևէ վերահսկողության շարունակել ծախսել միջոցներ, իսկ հետո՝ ինֆլյացիան օգտագործել հետևանքները վերացնելու համար։
