Սա փողի, պարտքի, գնաճի և հարստության պահպանության մասին երեք մասից բաղկացած մեր զեկույցի երկրորդ մասն է։ Առաջին մասում մենք պնդում էինք, որ չպետք է չափազանց մեծ ուշադրություն դարձնենք փողի առաջարկի (և փողի թողարկման) վիճակագրության վրա: Ինչպես ներկայացված է Գծապատկեր 1-ում՝ փողի առաջարկի և գնաճի միջև կապը խզվել էր շատ վաղուց:
Աղբյուրը` FRED
Այսպիսով, ի՞նչն է առաջացնում գնաճ ժամանակակից աշխարհում: Սա կարող է պարադոքսալ թվալ, բայց գնաճի ամենակարևոր որոշիչներից մեկը գնաճային սպասումներն են: Սա է հիմնական պատճառը, որ շատ զարգացող տնտեսություններ դժվարանում են վերահսկել գնաճը. մարդկանց գնաճային սպասումները անկայուն են, և կառավարության նկատմամբ վստահության մակարդակը շատ ցածր է: Զարգացող տնտեսություններում շատ ավելի հեշտ է բորբոքել գնաճային խուճապ: Սա առաջին կետն է, որը մենք ցանկանում էինք շեշտել:
Երկրորդ կետը՝ հասկանալ որոշակի ոլորտներում գների բարձրացման և գնաճի ընդհանուր մակարդակի տարբերությունը: Ինչպես ներկայացված է Գծապատկեր 2-ում՝ վերջին տասը տարիների ընթացքում տարբեր ոլորտներ ունեցել են գնաճի տարբեր մակարդակներ: Օրինակ, 2010-2020 թվականների ընթացքում ԱՄՆ-ի կրթության ոլորտում գները բարձրացել են շուրջ 40%-ով: Նույն ժամանակահատվածում կապի ոլորտում գներն ընդհանրապես չեն բարձրացել: Կարևոր է գնաճի ընդհանուր մակարդակը բոլոր ոլորտներում:
Աղբյուրը` IMF
Օրինակ՝ պղնձի գնի 50% աճը պարզապես հարստության փոխանցում է պղնձի սպառողներից դեպի պղնձի արտադրողներ: Նույնը կարելի է ասել ցանկացած այլ բարիքի կամ ծառայության մասին՝ սկսած բնական ռեսուրսներից մինչև առողջապահություն և կրթություն: Հարստության փոխանցումը մի արդյունաբերությունից մյուսը չպետք է շփոթել համատարած գնաճի հետ: Սա երկրորդ կետն է, որը մենք ցանկանում էինք շեշտել:
Մեր երրորդ կետը 2021 թվականի գնաճի տեմպերի մասին է: Պատկերացրեք մի պլաստիկ շիշ, ջրով լի, նեղ խցանով: Եթե ճզմեք շիշն, ապա ջուրը ուժեղ դուրս կհորդա։ Նույնն այժմ տեղի է ունենում որոշակի ապրանքների և ծառայությունների գների հետ՝ օգտագործված մեքենաներ, ապրանքներ՝ օրինակ պղինձ, շինանյութեր՝ օրինակ փայտ և այլն (Տե՛ս Գծապատկեր 3):
Աղբյուրը՝ Yahoo Finance
Պահանջարկի կտրուկ աճը, որը զուգորդվում է խաթարված նյութատեխնիկական ապահովման հետ, միաժամանակ ստեղծել են նեղ խցանի և ճզմելու էֆեկտը։ Առաջարկը միշտ շարժվում է ավելի դանդաղ, քան պահանջարկը: Երբ առաջարկը հավասարվի պահանջարկին, գները կկայունանան։ Միակ հարցն այն է՝ արդյո՞ք դա կհանգեցնի տարածված գնաճի բոլոր ոլորտներում: Մենք այդպես չենք կարծում, և շուկան համաձայն է մեզ հետ: ԱՄՆ 10-ամյա պետական պարտատոմսերերը կայուն են 2021 թվականի մարտի կեսերից՝ մոտ 1.65%: Սա նշանակում է, որ շուկան չի անհանգստանում համատարած գնաճով:
Ավելին, բոլոր զարգացած երկրներում, առանց որևէ բացառության, գնաճի տեմպերը և գնաճային սպասումները լավ են վերահսկվում: Աղյուսակ 1-ում ներկայացված հիսուն տնտեսությունները կազմում են համաշխարհային տնտեսության ավելի քան 90%-ը: Այս հիսուն երկրներից միայն հինգում է, որ տարեկան գնաճը գերազանցում է 10%-ը: Այս հինգ երկրներում էլ կառավարության և նրա ինստիտուտների նկատմամբ վստահության մակարդակը մոտ է զրոյի: (Տե՛ս «Վստահության արժեք»-ի մասին Futures Studio զեկույցը):
Եզրակացություն
Իրական գնաճի ամենակարևոր որոշիչներից մեկը գնաճային սպասումների կայունությունն է: Մենք չպետք է շփոթենք հարստության փոխանցումը մի արդյունաբերությունից մյուսը գնաճի ընդհանուր մակարդակի հետ: Նեղ խցանի և ճզմելու էֆեկտը հանգեցնում են գների կտրուկ բարձրացման, բայց դրանք գրեթե միշտ կրում են ժամանակավոր բնույթ:
Մեր զեկույցի հաջորդ մասում (3-րդ մաս) մենք կքննարկենք հարստության պահպանությունը և կանդրադառնանք մեր ընկերոջ հարցին, որը առաջացել է մեր զեկույցի 1-ին մասից և վերաբերում է նրա ժառանգությանը։
Դավիթ Թավադյան
Նյութի սկզբնաղբյուրը` futures-studio.org
