ՀՀ տնտեսությունը 2020թ. կրել է միմյանց հաջորդած երկու շոկերի՝ համավարակի և ռազմական դրության ազդեցությունները:
Արձանագրված 7.4% տնտեսական անկումն առավելապես պայմանավորվել է ծառայությունների և շինարարության ճյուղերի ավելացված արժեքների նվազմամբ:
Հաշվի առնելով համավարակի կառուցվածքային բնույթը՝ այն տարբերակված, ոչ հավասար ազդեցություն է ունեցել տնտեսության տարբեր ճյուղերի վրա: Համավարակի ազդեցության տեսանկյունից տնտեսության ճյուղերը տարբերակվել են ըստ ազդեցության ուժգնության ու ազդեցության ուղղակիության.
- ոլորտներ, որոնք ունեցել են բիզնես գործունեության անընդհատության խաթարում՝ կապված ներդրված սահմանափակումների հետ,
- ոլորտներ, որոնք համավարակի պայմաններում բախվել են պահանջարկի նվազման խնդրին՝ վատթարացած տնտեսական պայմանների պատճառով,
- ոլորտներ, որոնք առավել քիչ զգայուն են գտնվել համավարակի և հակահամաճարակային միջոցառումների նկատմամբ:
Համավարակի և հակահամաճարակային միջոցառումների բացասական ազդեցությունը առավել մեծ և ուղղակի է եղել կեցության և սննդի կազմակերպման, ինչպես նաև հանգստի կազմակերպման և ծառայությունների մատուցման հետ կապված մի շարք ճյուղերում: Միևնույն ժամանակ, տնտեսությունում եկամուտների և պահանջարկի կրճատման հետևանքով տուժել են շինարարության, մեծածախ և մանրածախ առևտրի, ինչպես նաև մշակող արդյունաբերության ճյուղերը: Տարվա ընթացքում արձանագրված բացասական զարգացումներն առավել թույլ են ազդել գյուղատնտեսության, առողջապահության և հանքագործական արդյունաբերության ճյուղերի վրա:
Ըստ ազդեցության ուժգնության տնտեսության ճյուղերի տարբերակումը հիմք է տալիս առավել բացահայտ գնահատելու առանձին ոլորտի զարգացումների արտացոլումը ֆինանսական համակարգի վարկային պորտֆելի որակի վրա:
Տնտեսական առավել խորն անկում ունեցող ճյուղերին տրամադրված վարկային պորտֆելներում հիմնականում արձանագրվել է չաշխատող վարկերի տեսակարար կշռի աճ: Տնտեսության որոշ ճյուղերի վարկային պորտֆելներում չաշխատող վարկերի կշիռը շարունակել է պահպանվել նույն մակարդակում կամ գրանցվել է փոքր նվազում: Ճյուղային տնտեսական նվազումների ոչ համամասնական արտացոլումը վարկային պորտֆելների որակի վրա հիմնականում բացատրվում է բանկերի կողմից վարկային պայմանների վերանայումներով և վարկային արձակուրդներով, որոնք հնարավորություն են տվել խուսափելու մեծ ծավալով չվճարումներից՝ մեղմելով վարկային ռիսկերի նյութականացումները:
Միևնույն ժամանակ, տնտեսական գործունեության դրամական հոսքերի կրճատմամբ, առաջիկա տնտեսական բարդ պարբերաշրջանով և տնտեսության հեռանկարի վերաբերյալ ապագա անորոշություններով պայմանավորված՝ հնարավոր է չաշխատող վարկերի կշռի հետագա աճ: Վերջինիս հավանականությունը բարձր է հատկապես այն տնտեսավարողների գծով, որոնք ունեն կուտակված պարտքի մեծ բեռ:
Պահանջարկի տեսանկյունից՝ տարեկան տնտեսական աճին բացասական նպաստում է ունեցել մասնավոր ծախսումների կրճատումը, ինչը ներկա անորոշությունների պայմաններում արագ չի վերականգնվի նաև առաջիկա տարում:
Համավարակը, իսկ տարեվերջին արդեն պատերազմական գործողությունների պատճառով ձևավորված անորոշությունների բարձր մակարդակը բացասաբար են անդրադարձել նաև վարկավորման ծավալների վրա: Թեև տարվա ընթացքում արձանագրվել են վարկավորման աճ, այնուամենայնիվ, ընթացիկ զարգացումները նախանշում են նոր վարկային ծավալների կրճատման մեծ հավանականություն:
Վերը ներկայացված միտումների պահպանումը, այլ հավասար պայմաններում, կխոչընդոտի տնտեսական աճի հետագա արագ վերականգնմանը: Այս համատեքստում, համաձայն ԿԲ կանխատեսումների 2021թ. տնտեսական իրական աճը կկազմի շուրջ 1,4%:
Տարվա կտրվածքով բացասական աճի տեմպեր են արձանագրվել և՛ արտահանման, և՛ ներմուծման մասով: Արտաքին պահանջարկի կրճատման և հումքային ապրանքատեսակների գների նվազման պայմաններում ապրանքների ու ծառայությունների արտահանման ծավալները նվազել են, ինչը որոշակիորեն մեղմվել է տարվա երկրորդ կեսին: Տարեկան արդյունքներով իրական արտահանման կրճատումը կազմել է 3,9%: Սպառման և ներդրումների նկատմամբ պահանջարկի կրճատումը հանգեցրել է արտահանման նկատմամբ ներմուծման ավելի խոր անկման՝ շուրջ 17,7%:
Գործընկեր երկրներում տնտեսական անկումը, միգրացիոն սահմանափակումները նվազեցրել են ֆիզիկական անձանց դրամական զուտ փոխանցումները դեպի ՀՀ՝ տ/տ 12,3%-ով:
Այս փոփոխությունների արդյունքում ընթացիկ հաշվի պակասուրդը նախորդ տարվա համեմատությամբ բարելավվել է՝ կազմելով ՀՆԱ 3,1%-ը և պատմականորեն ցածր մակարդակում է: Հատկանշական է, որ զուտ արտահանման նպաստումը իրական տնտեսական աճին դրական է եղել:
Համավարակի տնտեսական հետևանքների չեզոքացմանն ուղղված գործողությունները հանգեցրել են պետական պարտքի աճի, ինչը սահմանափակում է տնտեսական աճին պետական աջակցության հնարավորությունները ապագայում:
Առողջապահական ճգնաժամի պայմաններում ձեռնարկվել են մի շարք պետական աջակցության միջոցառումներ՝ շոկի տնտեսական հետևանքները մեղմելու և հետագա տնտեսական վերականգնումը խթանելու նպատակով: Այդ միջոցառումների ֆինանսավորման արդյունքում պետական պարտքն ավելացել է 18,6%-ով և կազմել ՀՆԱ 67,4%-ը (2019թ.՝ 53,5%-ը): Պետական պարտքի աճը զսպում է պետական աջակցության շարունակականության հնարավորությունները՝ առողջապահական ճգնաժամի ձգձգման պարագայում, միևնույն ժամանակ, հաշվի առնելով, որ պետական պարտքի գերակշիռ մասը կազմում է արտարժութային պարտքը, դրամի արժեզրկումը, իր հերթին, լրացուցիչ կմեծացնի պարտքի սպասարկման ծախսերը:
Աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Ֆինանսական կայունության հաշվետվություն 2020
